انتقادپذیری تضمینی
” رابرت فولگام ” فیلسوف و نویسنده می گوید :
« چوب و سنگ ممکن است استخوان های مارا بشکند ، ولی کلمات قلب ما را می شکند »
آیا تابحال از شما انتقادی شده است که باعث دلخوری شما شود ؟
این جمله اهمیت درست انتقاد کردن و توجه به احساسات فرد مقابل را برجسته تر می سازد . با زبانمان می توانیم هم دلهای زیادی به دست بیاوریم و هم افراد زیادی را با خود دشمن کنیم . چه عجیب است تکه ای گوشت جانها می بخشد و گاهن شادی ها و نشاط ها را از آدمی می گیرد .
انتقاد یعنی چه ؟
انتقاد به معنی بیان کردن محاسن و معایب دیگران است اما اصل مهم در انتقاد ، انتقادپذیریست . انتقاد لزوماً به معنای ایرادگرفتن نیست، بلکه گاهی اوقات با هدف راهنمایی و کمک کردن انجام میشود. افرادی که اعتمادبهنفس پایین دارند یا خودشیفته هستند معمولاً انتقادپذیر نیستند، حتی اگر اینکار به شیوه درست انجام شده باشد.
انتقاد چیست؟
انتقاد نوعی بازخورد و ارزیابی منفی از دیگران است. زمانی که از یک فرد انتقاد میکنیم در واقع به او میگوییم که او آنگونه که هست و یا رفتار میکند نزد ما پذیرفته نیست و نیاز به تغییر دارد. انتقاد میتواند به شیوههای مختلفی بیان شود. گاهی با لحنی تند و طلبکارانه و گاهی نیز با لحنی آرام و دوستانه. انتقاد همچنین میتواند با اهداف مختلفی صورت گیرد. گاه انتقاد به قصد سرزنش، تحقیر و تخریب است و گاه نیز به قصد کمک است.
هر فرد در طول حيات خود ممكن است بارها توسط ديگران مورد ارزيابي قرار گيرد. برخي از اين ارزشيابي ها داراي جنبه هاي تشويقي و برخي ديگر منتقدانه است. انتقاد از ديگران در صورتيكه هوشمندانه انجام شود آثار بسيار مفيدي خواهد داشت، درغيراين صورت ممكن است با واكنش هاي منفي مختلف مواجه شود
انتقاد درست آن است كه ضمن تاكيد بر نقاط قوت به نقاط ضعف فرد نيز اشاره كند و با ارائه راهكارهاي مناسب براي رفع آن سخن به ميان آورد.
برخی از انواع انتقادها
1-انتقاد غيرمستقيم:
انتقاد همیشه بصورت مستقیم نیست. براي مثال اگر طرف مقابل شما خصوصيت بدي داشته باشد، در میان صحبت به او بگوييد «به نظر تو آدمهايي كه داراي اين خصوصيت اخلاقي هستند، غيرقابل تحمل نيستند؟» حتماً اين مثل را شنيده ايد كه مي گويد «به در مي گويند تا ديوار بشنود»
2-انتقاد تهاجمی
در انتقاد تهاجمی چون باورها و رفتارهای فرد به طور مستقیم زیر سوال می رود شنونده فوری در موضع دفاع قرار میگیرد .
3-انتقاد همراه با تعريف و تمجيد:
در اين روش ابتدا مي توان به تعريف و تمجيد ويژگي هاي ارزشمند فردي كه مورد انتقاد است پرداخت.براي مثال «تو دختر خيلي باهوشي هستي». در این حالت دفاع و گارد فرد را نسبت به حرفتان می شکند.
4-انتقاد سازنده:
انتقاد سازنده، انتقادی هست که به شیوه مناسب، با هدف مناسب و در زمان مناسب بیان میشوند. این انتقاد با هدف کمک به پیشرفت دیگری بیان میشود.
روانشناسی انتقاد می گوید که چند دلیل برای انتقاد کردن وجود دارد:
o کمک کردن به پیشرفت دیگران
o برقرار کردن ارتباط و صحبت کردن
o تمایل به تغییر دادن یک فرد یا یک رفتار
o ناراحت کردن یک فرد
o تخلیه احساس ناامیدی، خشم و حسادت
o افزایش دادن اعتمادبهنفس خود و نشان دادن برتری
انتقاد سازنده همیشه ناراحتکننده نیست. اگر نگرش مثبت در مورد آن داشته باشید مزایای زیادی دارد.
فرصتهای رشد بیشتری فراهم میکند؛
اگر انتقاد به جا و درست باشد می توانیم جلوه هایی از خودمان را که ما دیدی به آن نداریم متوجه شویم (نقاط کور).
بازخورد همیشه مفید است؛
چطور میتوانیم از درست بودن کاری که انجام میدهیم مطمئن باشیم؟ بازخورد عیب ها را اشکار می سازد.
اینجوری انتقاد پذیر شو!
بیشتر ما ادعا میکنیم انتقادپذیر هستیم، ولی در عمل در برابر نقدهای سازنده دیگران جبهه میگیریم و واکنش منفی نشان میدهیم.در تکنیکهای روانشناسی انتقاد، انتقادپذیر بودن یکی از مهارتهای ضروری برای پیشرفت و تکامل است.
انتقادپذیری در حقیقت پنج مرحله دارد:
- درست گوش دادن و کنترل کردن احساسات
- تشکر کردن از طرف مقابل بابت اظهارنظر
- ابراز تأسف و قبول کردن اشتباه
- سؤال پرسیدن درباره دلیل انتقاد
- توضیح دادن یا معذرتخواهی
برای انتقادپذیر بودن باید توانایی درست گوش دادن، خودآگاهی، کنترل احساسات و مهارت تفسیر کردن را داشته باشیم؛ بهعبارتدیگر، با شنیدن نقدهای دیگران نباید خشمگین شویم، درعوض باید از آنها برای پیشرفت و بهبود شخصی استفاده کنیم.
با تمام تفاسیر بالا در ادامه چند ترفند برای انتقادپذیری ارائه میدهیم که با بکار بردن آن ها میتونیم انتقاد پذیر شویم.
1- مدام درخواست بازخورد کنید؛
بهترین استراتژی برای عادت کردن به شنیدن بازخورد منفی این است که مدام از کسانی که به آنها اعتماد داریم درخواست بازخورد کنیم. بازخورد گرفتن از افراد قابل اعتماد زندگیمان باعث میشود انتقاد پذیر شویم.
2-برای فکر کردن در مورد انتقادی که شنیدهاید وقت بگذارید؛
وقتی باز خوردی را می شنویم احتمالا زود به این می اندیشیم که حالت دفاعی را فعال کنیم چون فکر می کنیم ما بی نقصیم . ولی من میگویم اگر به انتقاد ها بیشتر فکر کنیم بی نقص تر می شویم .
3- طرز فکر رشد داشته باشید؛
آیا طرز فکر رشد داریم؟ طرز فکر رشد یعنی علاوه برا استفاده از استعداد های ذاتی، برای فراگیری مهارت های بیشتری تلاش میکنم.
4- اشتباهاتتان را قبول کنید؛
انسان های موفق زمانشان را صرف رفع اشتباهاتشان می کنند و انسان های عادی زمانشان را صرف اثبات درستی اشتباهشان !
بهترین روش انتقاد و زمان صحیح آن
انتقاد زمانی مورد قبول و پسند است که نیت خیرو اصلاح باشد نه به وجود آورنده دشمنی و کدورت
1- انتقاد را در زمان درست آن انجام دهیم؛
انتقاد را در مطالب بالا خوب شمردیم اما زمان آن نیز قابل تامل است موقعیت و زمانشناسی در رابطه با انتقاد اهمیت زیادی دارد؛ بنابراین، بهتر است در جمع از کسی انتقاد نکنیم زیرا باعث کاهش اعتمادبهنفس شده و احساس تنفر و تحقیر شدن ایجاد میکند. علاوه بر این، مطمئن شویم که طرف مقابل از لحاظ شرایط ذهنی آمادگی شنیدن نظرات ما را دارد.
2-هدفمان را به وضوح نشان دهیم؛
مهمترین مرحله برای انتقاد این است که مطمئن شوید بازخوردی که ارائه میکنید هدف مثبت دارد. یعنی ما از این انتقاد صرفا پیشرفت و صلاح فرد را می خواهیم و این منظور را باید به نحو احسن برای فرد قابل لمس کنیم بحث را بیدلیل کش ندهیم و سخنرانی نکنیم . وقتی هدف را فراموش کنیم ، شنونده علاقهای به صحبتهای ما نشان نخواهد داد.
3-روی رفتار تمرکز کنیم نه روی فرد؛
در یک بحث و یا صحبت کردن همیشه رفتار بد را به شخصیت فرد پیوست نزنیم . وقتی با یک نیت خوب وارد مکالمه شدیم ، باید رفتار یا اقدام را از فردی که با او صحبت میکنیم جدا در نظر بگیریم .
وقتی انتقاد را روی شرایط یا رفتار متمرکز میکنیم ، شرایط مشکلزا را از هویت فرد مقابل جدا میکنیم. درنتیجه، فرد مقابل بدون اینکه احساس کند مورد حمله قرار گرفته به صحبتهای ما گوش میکند.
4- به اشتباهات خودمان نیز اشاره کنید؛
سعی کنیم خودمان را عقل کل نشان ندهیم . کمی از اشتباهات خودمان صحبت کنیم تا طرف مقابل احساس نکند سعی داریم خودمان را برتر از او نشان دهیم. این کار باعث میشود باتجربه به نظر برسیم و شنونده راحتتر نظراتمان را قبول کند.
5-با سؤال کردن پیش بروید؛
وقتی قصد داریم در مورد مسئله ای انتقاد کنیم سعی کنیم مکالمه دو طرفه باشد مثلا میتوانیم با سوال کردن شروع کنیم « آیا تو هم در این موقعیت ناراحت بودی ؟ » و یا سوالاتی بپرسیم که اندکی احساس راحتی کرده و کلا مکالمه را از جنبه مثبت نگاه کن.
6-کلمات درست انتخاب کنید؛
در زندگی همه چیز نسبی است ؛ یعنی من اصلا همچین کاری نمی کنم یا اصلا این موقعیت برای من پیش نمی آید نداریم و در عوض سعی کنیم همان چیزی را که در ذهنمان داریم بیان کنیم. از کلمات هیچوقت یا همیشه استفاده نکنیم، زیرا باعث جبهه گرفتن فرد مقابل میشود. همچنین، استفاده از کلمه «باید» نتیجه مطلوبی ندارد و بهجای آن بهتر است «میتوانی» را به کار ببریم. کلمه می توانی یعنی من بهت پیشنهاد میدم که این نظر منودر صورت اینکه خودت هم از خوب و سازنده بودنش اطمینان پیداکردی ، در سبک زندگی ات پیاده سازی کنی.
در این مقاله به موضوع مهم انتقاد پرداخته شد یکی از موضوعاتی که نه در مدرسه به ما آموزش داده شده نه در جایی این مهارت را یاد گرفته ایم. امید است این مهارت رو به نحو احسن یاد بگیریم تا بتوانیم ارتباط موثری با افراد برقرار کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید